/002.djvu

			Mieczys??aw Mniszek Tchorznjcki 
Delegat Pa??stwowej Rady Ochrony Przyrody 
Ochcma JCcafabcazu 
W miar?? rozbudowywania miast i 
o??rodk??w przemys??owych, w miar?? 
post??pu cywilizacji zm ienia si?? r??w?? 
nie?? i oblicze ziemi. Tam gdzie da?? 
wniej istnia??y puszcze le??ne i bez?? 
kresne stepy, dzi?? wznosz?? si?? wspa?? 
nia??e budowle i olbrzymie fabryki. 
Bieg naturalny rzek jest dzi?? dosto?? 
sowany do potrzeb ??yciowych cz??o?? 
wieka, buduje si?? tamy i sztuczne 
koryta, wodospady poruszaj?? turbi?? 
ny, b??ota i moczary s?? osuszane. 
Zmienia si?? w ten spos??b krajo?? 
braz. 
Dzi?? w dobie post??pu musimy roz?? 
r????ni?? dwa rodzaje krajobrazu. J e?? 
den to krajobraz naturalny, nie?? 
tk ni??ty r??k?? cz??owieka i drugi: kra?? 
jobraz kulturalny z lasem komin??w 
fabrycznych, z polami zb???? i borem, 
w kt??rym drzewa s?? w rz??dy sadzo?? 
ne. 
Kurez??oy si?? coraz bardziej kra?? 
jobraz naturalny jest zbiorem zja?? 
wisk, kt??re tworzy??y si?? i wyst??po?? 
w a??y przez d??ugie okresy ewolucji i 
dlatego stanowi dzi?? teren do bara?? 
naukowych. Nosi on charakter za?? 
bytk??w, cennych dokument??w i jako 
taki zas??uguje na ca??kowit?? lub cz???? 
??ciow?? ochron??. 
Wyrazem przystosowania si?? cz??o?? 
wieka do naturalnego ??rodowiska s?? 
w??a??nie te elementy ewolucji przy?? 
rody, jakie zachodzi??y przed wieka?? 
mi, i kt??re pozna?? mo??na po zabyt?? 
kach przyrodniczych. Pierwotny kra 
jobraz zachowany do dzi?? jeszcze w 
n iekt??rych okolicach naszego kraju 
??wiadezy o tem, jak cz??owiek musia?? 
walczy?? z si??ami natury, by stworzy?? 
po wiekach ca??ych krajobraz kultu?? 
ralny. Na tym motywie oparta o- 
chrona krajobrazu zmierza do ochro?? 
ny nietylko pewnych rzadszych cz???? 
??ci sk??adowych przyrody, lecz do 
ochrony ca??o??ci w danej okolicy. 
Cz?????? przyrody czy krajobrazu sama 
mo??e nie przedstawia?? ??adnej war?? 
to??ci naukowej, ale ju?? w pewnem 
otoczeniu jako sk??adnik ciekawego 
zespo??u stanowi?? mo??e olbrzymi?? 
warto????. W pewnych okolicach istnie 
j?? zespo??y tak ciekawe, ??e decyduj?? 
o typie indywidualnym krajobrazu, 
jak np. Puszcza Bia??owieska, wy??y?? 
ny wapienne Krakowskie i wiele in?? 
nych. 
Zniszczenie charakterystycznych 
cech krajobrazu j e s t pozbawieniem 
go dowod??w jego pochodzenia, co 
jest niezmiernie wa??ne dla nauki. 
Jest rzecz?? zrozumia????, ??e potrze?? 
by ludzkie wzrastaj?? coraz bardziej. 
Cz??owiek stara si?? wydrze?? przyro- 
;dzie wszystkie jej bogactwa dla ce?? 
l??w u??ytkowych, niemniej jednak 
musimy zostawi?? pewne cz????ci na?? 
szego kraju nietkni??te r??k?? cz??o ?? 
wieka. Musimy nietylko chroni?? je 
przed wandalizm em cywilizacji, lecz 
te?? r??wnocze??nie szanowa?? 1 otacza?? 
opiek??. 
???Wandalizm cywilizacji??? 
brzmi to troch?? paradoksalnie, nie?? 
stety cz??sto jest on stosowany w 
odniesieniu do przyrody. Dla cel??w 
praktycznych eksploatowano ca??e 
pola kosodrzewiny i ka??dy kultural?? 
n y cz??owiek przyzna?? musi, ?? ??? by??o 
to wandalizmem cywilizacja 
Chronimy ca??y szereg zabytk??w 
architektonicznych jako warto???? hi?? 
storyczn??, niemniejsz?? warto???? po?? 
siada i krajobraz. 
Warto???? artystyczna i estetyczna 
krajobrazu zawarta jest w jego ca?? 
??o??ci. Hale Tatrza??skie z sza??asami 
pasterskiemi g??rali, gontowy jaki?? 
ko??cio??ek w??r??d wirch??w Karpat 
ko dowodem zacofania wsi polskiej, i 
ale tam na rozlewiskach Prypeci sta?? 
nowi on nieroz????czn?? cz?????? krajo?? 
brazu. Autochton dope??nia krajobra?? 
zu. 
S??usznie wi??c pisze prof. Jerzy 
Smole??ski: 
???E stetyczn a warto???? krajobrazu, ' 
ulega zatracie lub obni??eniu przeda- 
Czarnoliora: Kukui spod xiowern. 
Wschodnich, czy chatka kaszubska 
otoczona susz??cemi si?? na s??o??cu 
sieciami, przedstawiaj?? olbrzymi?? 
warto???? estetyczn?? krajobrazu. 
Ochrona krajobrazu je st r??wno?? 
cze??nie ochron?? swojszczyzny, o kt?? 
r?? dzi?? tak bardzo dban^r. G??ral 
przeniesiony do miasta nie posiada???? 
by tego uroku, gdyby nie ??y?? w oto?? 
czeniu Tatr, Poleszuk w swych ??ap- 
d&ch lipowych w mie??cie b??dzie tyl?? 
wszystkiem przez niszczenie pew?? 
nych jeg o sk??adnik??w ??? przez oka- ; 
leczenie go. Trzebie?? bezwzgl??dna la?? 
s??w na g??rskich stokach, przez co 
zmieniaj?? si?? one po sp????kaniu gleby j 
na puste i ja??owe nieu??ytki, ??? wyci?? 
nanie drzew starych, pi??knych alej 
i park??w, ??? wysadzanie malowni?? 
czych ska?? dla uzyskania kamienia i 
rozbijanie w tym samym celu nie?? 
zwyk??ych wielko??ci?? lub kszta??tem 
5.W 
. 
: g??az??w narzutowych, ??? m asowe ni?? 
szczenie pewnych ro??lin przez wyko?? 
nywanie ich z gruntu lub obcinanie 
p??d??w, doprowadzaj??ce do uschni??- 
j cia ca??ych zbiorowisk (pola mar?? 
twych kos??wek we wsch. Karpa?? 
tach!) rabunkowe rybo????stwo w g??r?? 
skich potokach) ??owienie na pod- 
jazdki ci??gn??cych na tar??o ??ososi!) 
t??pienie ptak??w o??ywiaj??cych nasze 
gaje, ??? to grzechy, k ^ re przez ze?? 
psucie i zubo??enie krajobrazu pro?? 
wadz?? do zatraty jego naturalnego 
pi??kna i maj?? wszelkie znamiona 
wandalizm u. 
Wzgl??dy utylitarne 
zmuszaj?? do wyzyskiwania przyrody 
w rozmaitej formie i oczywist?? jest 
!rzecz??, ??e korzystanie z jej zasob??w 
poci??ga?? za sob?? musi ich zniszcze?? 
nie i daleko nieraz id??ce zmiany w 
krajobrazie. Ale postulatom prak?? 
tycznego ??ycia mo??na najcz????ciej u- 
czyni?? zado???? bez pope??niania skraj?? 
nych wandalizm??w, polegaj??cych na 
tem, ??e dla nieznacznych stosunko?? 
wo zysk??w dora??nych niszczy si?? 
przedmioty, kt??rych warto???? este?? 
tyczna (lub naukowa) jest wyj??tko?? 
wa i niezast??piona, ??? psuje si?? i za?? 
traca co?? wielkiego i cennego, by o- 
si??gn???? minimalne korzy??ci, daj??ce 
si?? zazwyczaj zyska?? inn?? drog??, 
kosztem mniejszej ofiary???. 
Trzeba zwr??ci?? uwag?? na strat?? i 
korzy???? i co przewa??y. 
Psucie krajobrazu nast??puje jed?? 
nak nietylko przez u??ytkowanie 
skarb??w przyrody, lecz te?? i przez 
brak k ultury w cz??owieku. Zbli??a si?? 
okres wycieczek, okres najintensyw?? 
niejszego niszczenia krajobrazu 
przez wycieczkowicz??w. Szpeci si?? 
krajobraz przez za??miecanie go, wy?? 
cinanie na ka??dym drzewie, czy ry?? 
cie na ska??ach swoich inicja????w, czy 
jakich?? serc przybitych strza????. Po?? 
st??powanie takie niegodne jest kul?? 
turalnego cz??owieka, dyskwalifikuje 
go, stawia na poziomie barbarzy??- 
Szpecimy r??wnie?? krajobraz ozda?? 
biaj??c go tablicam i pami??tkowemi, 
pomnikami, hotelami i t. d. Musimy 
nasze pocayntfBia tego rodzaju do?? 
stosowa?? do krajobrazu. N ie mo??e 
stan???? na Hali G??sienicowej hotel z 
restauracj??, gdzie bez przerwy r?????? 
b??dzie jazzband, ale mo??e tam sta?? 
n???? pensjonat nawet luksusowy w 
charakterze przypom inaj??cy chatki 
g??ralskie. M e wolno budowa?? w la?? 
sach tuchflijpjiieh schronisk w stylu 
modernistycznym, ale mo??e tam sta?? 
n???? schronisko w formie le??nicz??wki. 
Jak z powy??szego wida?? musimy 
chroni?? krajobraz dla jego warto??ci 
naukowych, turystycznych, estetycz?? 
nych i wreszcie higjenicznych. 
Krajobraz naturalny przedstawia 
ogromne warto??ci zdrowotne. Sku?? 
pienie ludzi i budynk??w w miastach 
czy nawet po wsiach nie sprzyja 
normalnym warifnkom zdrowia. Ur?? 
banizacja post??puje szybka naprz??d, 
dlatego w dalekiej odleg??o??ci od 
m iast musimy stwarza?? dzi?? warun?? 
ki odpowiadaj??ce potrzebom fizycz?? 
nym cz??owieka, a stworzymy je 
przez ochron?? pewnych okolic. Pa?? 
m i??tajmy ??e wsp??????ycie z przyrod?? 
jest nieodzownym warunkiem fizycz. 
nego i m oralnego zdrowia. Pi??kno 
krajobrazu pog????bia kontakt cz??o?? 
wieka z przyrod??, nic tak bowiem nie 
dzia??a na nasz umys??, jak pi??kny wi?? 
dok niezeszpecony reklam?? czy in?? 
nym 'wymys??em ludzkim. 
Musimy dba?? o nasz krajobraz, 
jest on w??asno??ci?? i bogactwem ca?? 
??ego narodu. Kto go niszczy, okrada 5 
ca??e spo??ecze??stwo. 
Ochrona krajobrazu j e st miar?? 
kultury danego sp o??ecze??stwa, zro?? 
zum iejmy wreszcie to i udowodnij?? 
my innym, ??e jeste??my narodem kul- 
. 
turalnym , kt??ry umie broni?? sw ych *'1 
bogactw naturalnych, wykorzysfetf 
j??c je przytem z umiarem i rozka??- 
nie. 
/