/p0001.djvu
ZTE
CH
TRO
I
WYDANIE SPECJALNE
I
, ,
SWIĘTO NIE PODLE GLOS CI
tt lISTOPADA 2008
Karol Wojtyła
* * *"
"
Ziemia trudnej jedności i Ziemia ludzi szukających własnych dróg
Ziemia długiego podziału pośród książąt jednego rodu.
Ziemia poddana wolności każdego względem wszystkich.
Ziemia na koniec rozdarta przez ciąg prawie sześciu pokoleń,
Rozdarta na mapach świata! ajakżeż w losach swych synów!
Ziemia przez rozdarcie zjednoczona w sercach Polaków jak żadna!
/p0002.djvu
Edmund Bujas, syn Franciszl(a (Siepraw 351)
w mundurze Wojska Polskiego
Jan Bujas, syn Franciszka,
brat Edmunda (Siepraw 351) (około 1917r.)
Franciszel( Cygan
Franciszek Cygan (siedzący w środku) w otoczeniu kompanów na
froncie rosyjsl(im (po jego prawej stronie Turcza z Sieprawia; w tej
grupie jest też prawdopodobnie jeszcze jeden Sieprawianin Matoga)
Stanisław Dyrda (z prawej)
w mundurze piechura C.K. Armii (1913 r.)
Michał Dziura (z Sieprawia) na urlopie podczas I wojny
światowej z małżonką Agnieszką z Chorobików
JózefPietrzyl( po powrocie z zesłania do Rosji
(siedzący z lewej) (1918r.)
Stanisław Sołtys, syn Mil(ołaja
2
I
ml
/p0003.djvu
"W pamięć Braciom Poległym"
Szanowni Państwo!!!
Przekazujemy Państwu specjalne wydanie naszego
lokalnego pisma, chcielibyśmy, aby treści w nim zebrane
były naszym pokłonem dla tych, bez ofiary których, ofiary
l(rwi, ofiary życia nie byłoby wolnej Polski, nie byłoby także
dzisiej szej Polski.
Na naszym sieprawsl(im, parafialnym
cmentarzu jest zbudowany pomnik, symboliczny "grób"
poległych w I wojnie światowej z napisem ,,1914 - 1918 W
pamięć Braciom Poległym".
Stoi sobie coraz bardziej szary, co roku
bardziej smutny, co roku bardziej bezimienny, obok rośnie
skromny luzak róży, a najpełniej oblegają go chwasty. W
dzień Wszystkich Świętych l(toś zapala pod nim parę
lampek, parę zniczy. Nie trzeba wielkiej wyobraźni, żeby
powiedzieć, że wzniesiono go z potrzeby wielu, wielu serc,
cierpiących po stracie najbliższych, cierpiących tym
bardziej, że żołnierze z Sieprawia polegli w niewiadomym
miejscu, pochowani zostali jako bezimienni gdzieś w
zbiorowych mogiłach. Na całym obszarze działań
wojennych w l. 1914 1918 tych bezimiennych grobów jest
bardzo, bardzo wiele. I właśnie tych pierwszych
powojennych czasów sięgają l(orzenie budowy Grobów
Nieznanego Żołnierza, u stóp l(tórych możnaby oddawać
cześć milionom żołnierzy, l(tórzy nigdy nie zostali
zidentyfil(owani.
Idea wyrażenia hołdu i czci dla tych l(tórzy
złożyli ofiarę życia za Ojczyznę powstała we Francji,
wkrótce po podpisaniu z Niemcami traktatu pokojowego.
11.11.1920 r. symboliczny pochówek Nieznanego Żołnierza
odbył się w Grobie Nieznanego Żołnierza w Paryżu, wlaótce
także Groby stworzono w Belgii i Anglii.
W Polsce impulsem do zajęcia się tą sprawą
było złożenie pewnej nocy w 1924 r. przed pomnikiem ks.
Józefa Poniatowsl(iego płyty z piasl(owca z wyl(utym
napisem "Tu spoczywają zwłoki Nieznanego Żołnierza
poległego za Ojczyznę". W powszechnym przekonaniu
ofiarodawcą tablicy był Ignacy Paderewski.
To był zaczątek budowy Grobu Nieznanego
Żołnierza w Warszawie Grobu, który wszyscy znamy.
Mauzoleum to zbudowano w 1925 r. Wtedy to wylosowano
spośród 14 nazw pól bitewnych z lat 1914 - 1920
pobojowisl(o lwowskie, to na cmentarzu obrońców Lwowa
szukano nieznanego żołnierza.
We Lwowie odl(opano trzy groby, o tym, że
są to żołnierze polscy świadczyły polskie orzełl(i na
czapkach i guzil(ach. Matl(a żołnierza pochowanego w
zbiorowej bezimiennej mogile, Jadwiga Zarugiewiczowa,
wybrała trumnę najbardziej zniszczoną, z naj skromniej szym
l(rzyżykiem. 2.11.1925r. w Warszawie odbył się
symboliczny pogrzeb. Na czele kondul(tu szły oddziały
wojska, poczty sztandarowe, duchowieństwo, za trumną szły
dwie matl(i, dwie wdowy i dwie siostry żołnierzy
zaginionych bez śladu, a dopiero za nimi Prezydent RP
Stanisław Wojciechowski, minister Władysław Sikorski,
marszałel( Józef Piłsudski, Sejm, Senat, Rząd i niezliczone
rzesze mieszkańców stolicy. Wraz z trumną w mauzoleum
złożono 14 urn z pół bitewnych I wojny i wojny o utrwalenie
niepodległości. Nieznanego Żołnierza nie żegnano
przemówieniami, jedynie chór oficerski zaśpiewał:
O, mój żołnierzu, chłopcze nieznany
Kładę tąpiosenkę na twoj e rany
N a twoj e krwawe, znękane czoło
Kładę tę piosenkę, j ak różę białą
Może j ą weźmie twoj a panienka
Może pomyśli o bratnim grobie
Może od Polski łzę ciśnie Tobie. . .
Tegoż dnia Minister Spraw Wojskowych gen. Dyw.
Władysław Sikorsl(i wydał rozl(az, w l(tórym czytamy:
"Grobowiec ten.. . stanie się grobowcem wszystkich
naszych braci... Wol(ół niego jako świętości narodowej
sl(upi się wdzięczna pamięć żywych o tych, l(tórzy polegli. ..
Pamiętajcie, że dla narodu święta jest ofiara życia żołnierza
dla Oj czyzny . . .
Obelisk na naszym cmentarzu nie jest grobem, nie
udało się ustalić okoliczności jego budowy a może l(toś wie
coś na ten temat?
Został na pewno wzniesiony dla pamięci o
poległych, zaginionych w I wojnie światowej, dla ówczesnej
społeczności nie bezimiennych, tu matki, żony, siostry,
dzieci płakały za swoimi najbliższymi, modliły się w ich
intencji.
Minęło 90 lat i pewnym się staje że wiedza o Nich
może bezpowrotnie odejść, dlatego też w tym szczególnym
momencie chcemy ich wszystkich "przywołać", przywrócić
i zapisać pamięć o Nich dla następnych pokoleń.
W pracy nad tym wydaniem gazetl(i przyświecała
nam myśl ocalić od zapomnienia nie t y 11(0 wydarzenia, ale
przede wszystkim Ludzi, żołnierzy powołanych z naszych
małych galicyjskich wsi do służby w wojsl(u austriackim,
l(tórzy walczyli a wielu z nich zginęło dla Polski.
Informacje dotyczące wydarzeń mogą być niepełne,
ale te, które prezentujemy są udol(umentowane.
Informacje zaś o żołnierzach są na pewno niepełne,
niekompletne. Niepełna jest też liczba uczestników wojny i
ofiar wojny. Mając świadomość, że wiedza o Nich żyje w
naszych rodzinach prosimy ojej przekazanie, o uzupełnienie
luk w lokalnej historii. Można te wiadomości przekazywać
dzieciom, ze szkół na pewno trafią do nas, możnaje zgłaszać
w Urzędzie Gminy, lub bezpośrednio dla redagujących
gazetkę.
Być może nie dołożyliśmy wystarczających starań o
zebranie takich informacji z terenu całej Gminy. Może po tej
lekturze znajdą się entuzjaści lokalnej historii bo w dalszym
ciągu w biuletynie funkcjonować będzie kącik, w którym
prezentować będziemy informacj e o ludziach i
wydarzeniach z minionej epoki.
Jak Państwo stwierdzicie w trakcie lektury w
odtwarzaniu wiedzy o początl(ach XX w. włączyło się wiele
Osób. Wszystkim chcemy naj serdeczniej podziękować, to
dzięki Wam możliwe stało się stworzenie biogramów
Żołnierzy, Uczestnil(ów I wojny światowej, jak również
wojny z bolszewikami.
Szczególne podziękowanie kierujemy do Księdza
Dziekana, Proboszcza naszej Parafii Piotra Kluski, l(tóry
otworzył dla nas cenne archiwum, mogliśmy prześledzić
zapisy ksiąg parafialnych, które posłużyły do prawidłowej
I
I
3
/p0004.djvu
"identyfikacji" Żołnierzy i tych l(tórzy polegli i tych którzy
mieli szczęście z wojny powrócić.
Święto Niepodległości 11.11.2008, obchody 90
rocznicy tegoż Dnia nabrały w naszej Gminie szczególnego
wymiaru i z tej okazj i należy podkreślić:
- starania Wójta Gminy i całego Samorządu Sieprawsl(iego,
- pracę Grona Pedagogicznego, dzieci ze Szl(oły
Podstawowej i młodzieży gimnazjalnej, którzy pod okiem
swych Wychowawców przygotowali godną dla tego dnia
oprawę.
Nieznani Bohaterowie zapomnianej wojny
" o wojnę powszechną za wolność ludów,
Prosimy Cię, Panie.
O broń i orły narodowe,
Prosimy Cię, Panie.
O śmierć szczęśliwą na polu bitwy,
Prosimy Cię, Panie.
O grób dla kości naszych w ziemi naszej,
Prosimy Cię, Panie.
O niepodległość, całość i wolność Ojczyzny naszej,
Prosimy Cię, Panie.
W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego Amen".
[Adam Micl(iewicz: Litania Pielgrzymska, z: Księgi
narodu polsl(iego i pielgrzymstwa polskiego.]
Te słowa naszego Wieszcza, będące uosobieniem dążeń
wielu pokoleń Polaków, pragnących odrodzenia Wolnej
Ojczyzny, napisane zostały po klęsce powstania
listopadowego. Klęska ta zniweczyła polskie nadzieje na
samodzielne wywalczenie Niepodległości i zrodziła
przel(onanie, iż tylko powszechna walka uciemiężonych
narodów, może nam przynieść upragnioną wolność. Trzeba
było od tamtej chwili (1831 r.) czekać blisko
dziewięćdziesiąt lat, aby taka wojna nadeszła, a po niej
kolejny Listopad (1918 r.), w l(tórym po 123 latach
politycznego niebytu Polska powstała! Pierwsza wojna
światowa nie była zapewne taką wojną, o l(tórą modlił się
nasz Wieszcz. Przyniosła ona jednal( niepodległość nam i
wielu innym narodom Środkowej Europy. Upragniona
wolność narodów została jednak okupiona milionami ofiar,
pochłaniając ogółem blisko 9 mln ludzkich istnień.
Szczególnie tragiczny był w tej wojnie los polskiego Narodu.
Polacy wcielani do walczących przeciwko sobie armii
państw zaborczych, sl(azani byli na bratobójczą wall(ę.
Orędzie potępiające ten stan rzeczy wydali w sierpniu 1915 r.
bisl(upi polscy we wszystkich trzech zaborach. Miało ono
Uczestnicy I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej z Sieprawia :
jednal( wymiar bardziej symboliczny i moralny, i nie mogło
powstrzymać mobilizowania kolejnych roczników. Ogółem
do armii państw zaborczych wcielono ok. 2 mln Polaków, z
czego najwięcej bo blisl(o połowa przypada na zabór
austriacki, tj. Galicję. Dotyczyło to przede wszystkim
galicyjskiej wsi, skąd do austriackiej armii powołano 85
90%, w niektórych wsiach nawet 95% mężczyzn w wieku od
18 do 50 lat. Liczba Polal(ów poległych w tej wojnie to 01(.
390 tys. ( wg niektórych danych nawet 450 tys.). Z tego
również najwięcej, ok. 220 tys. z Galicji, 110 tys. z zaboru
prusl(iego i 60 tys. z rosyjsl(iego. Ofiara krwi złożona przez
naród Polski w tej wojnie nie miała tylko wymiaru
symbolicznego. Stworzone przez Józefa Pilsudskiego,
walczące u boku Austro-Węgier Legiony Polskie, stały się
zalążl(iem Polskiego Wojsl(a, które obroniło w 1920 r. naszą
Niepodległość przed nawałą bolszewicką. Także zwycięstwa
armii austro-węgierskiej i niemieckiej na froncie
wschodnim, w l(tórych ofiarność Polal(ów miała swój udział,
miało dla sprawy polskiej istotne znaczenie. Wyparcie
bowiem armii rosyjskiej z terenów dawnej Rzeczypospolitej,
daleko na Wschód, w sposób znaczący ułatwiło odbudowę
polsl(iego państwa.
Bez pierwszej wojny światowej i bez przywódców
Narodu polsl(iego, potrafiących marzenia o Wolnej
Ojczyźnie przekuć w rzeczywistość, nie byłoby w 1918 r.
Niepodległej Polski. Nie byłoby jej także wówczas bez
ofiarnej wall(i tamtych pol(oleń Polal(ów. Byli wśród nich
także Nasi Ojcowie, Dziadkowie i Pradziadkowie.
Przybliżamy poniżej Naszym Czytelnikom fragmenty ich
biografii, związane z wydarzeniami, l(tóre dziewięćdziesiąt
lat temu przyniosły Polsce Niepodległość.
Franciszek Baran, syn Jana i Marii z Bętkowskich, współzałożycielem OSP w Sieprawiu, pełnił tal(że funkcję
ur. 2 IV 1890 r.(SieprawI29). Zmobilizowany do armii wójta. Zm. 15 V 1956 r. [na podst. rel.p. Krystyny Wielgus
austriackiej w pierwszych dniach wojny, 3 sierpnia 1914 r. (córki); kart poczt. z arch. rodzinnego pp. Wielgusów;
wyruszył wraz z innymi do punl(tu mobilizacyjnego do "Pamiętnika z Wojny" Piotra Chorobika; dok. arch. Par.
Krakowa. Został przydzielony do 3 kompanii I-ego Siepr. ]
Batalionu 16 pułku piechoty Landwehry (Obrony Krajowej). Henryk Baran, syn Stanisława i Marii z domu Surówl(a,
Jesienią 1914 r. walczył na froncie rosyjskim. Na przełomie ur. 27 V 1901 r. (Siepraw 337, później mieszkał pod nr 114).
1914/1915 r. brał udział w walkach w Karpatach. Na Powołany został do Wojska Polskiego w 1919 r. Służył w
początku 1915 r. podczas bitwy o Przełęcz Dukielską dostał kawalerii. Na przełomie kwietnia i maj a 1920 r. brał udział w
się do niewoli rosyjskiej. Na zesłaniu spędził siedem lat. wyprawie kijowskiej. Jeszcze w tym samym roku zwolniono
Więziony był w Obłosti Dońskiej (Aleksandrow go ze służby. Ponownie został powołany do wojsl(a w 1921 r.
Hruszowski, Petropawłowski Rudnil() oraz w Tobolsku na Grał w konnej orl(iestrzewojskowej w Krakowie. Z orkiestrą
Syberii. Z czasów jego niewoli zachowała się związany był przez całe swoje życie, grając w orkiestrze
korespondencja, którą utrzymywał ze swoją narzeczoną i dętej w Sieprawiu. Zm. 24 XII 1978 r. [na podst. reI. p.
późniejszą żoną, Anną Nowakówną. Po trudach niewoli Tadeusza Barana (syna); dok. arch. Par. Siepr.]
powrócił do Sieprawia. Był al(tywnym członl(iem Jan Bętkowski, syn Piotra i Wil(torii z Królów, ur. 5 X
społeczności lokalnej. Śpiewał w chórze parafial nym, był 1 877 r. (Siepraw 125, później mieszkał pod nr 137). Jesienią
4 I
ml
/p0005.djvu
1914 r. zgłosił sięjal(o ochotnil( do punktu mobilizacyjnego
Legionów Polskich w Kasince Małej. Służył
prawdopodobnie w 3 pułku piechoty Legionów, który
stacjonował w tym czasie w rejonie Mszany Dolnej, a l(tórym
dowodził Józef Haller (późniejszy generał, wówczas w
stopniu kpt.). Jako żołnierz Hallera, Jan Bętkowski zyskał
miano "Hallerczyka", co w sieprawskiej gwarze wymawiano
"Helercyk". Wojna w znaczny sposób wpłynęła negatywnie
na stan jego zdrowia. Po jej zakończeniu i krótkim pobycie
we Francji, zmarł. [na podst. reI. p. Krystyny Bętkowskiej zd.
Bujas (synowej) i p. Michała Bętkowskiego; dok. arch. Par.
Siepr. ]
Jan Bętkowski, syn Piotra i Reginy z Sułowskich, ur. 5 I
1883 r. zm. lXII 1967 r. (Siepraw 80). Służył warmii
austriackiej, brał udział w I wojnie światowej, walcząc na
froncie wschodnim, gdzie dostał się do rosyjskiej niewoli.
[na podst. re/. p. Michała Bętkowskiego; dok. arch. Par.
Siepr. ]
Jan Bętkowski, syn Jana i Marii z domu Gabryś, ur. 8
XII 1893 r. zm. 7 XII 1968 r. (Siepraw 128). Walczył w
czasie I wojny światowej jako żołnierz armii austriackiej.
Był ranny w prawą nogę, doznając postrzałowego urazu
l(ości udowej. W jego wspomnieniach przekazanych
następnie rodzinie, zachował się ciekawy epizod. Kiedy leżał
ranny w jednym ze szpitali w Wiedniu, szpital ten odwiedził
cesarz Franciszek J ózefI, który zatrzymał się przy j ego łóżku
i zamienił z nim parę słów. Rana pozostawiła Janowi
Bętkowskiemu trwałą i przykrą pamiątkę z wojny, w postaci
częściowego inwalidztwa. [na podst. reI. p. Jadwigi Baran,
zd. Bętkowska; Książeczki Ubezpiecz. J Bętkowskiego; dok.
arch. Par. Siepr.]
Paweł Piotr Bętkowski, syn Błażej a i Marii z domu
Mika, ur. 27VI 1895 r. (Siepraw
350). Jal(o żołnierz armii austriackiej brał udział w I wojnie
światowej, walczył na froncie wschodnim, był tal(że w
niewoli rosyj skiej. W latach 20- tych osiedlił się we Francj i.
[na podst. reI. p. Michała Bętkowskiego (bratanka); dok.
arch. Par. Siepr.]
Edmund Bujas, syn Franciszka i Marii z domu
Suder, ur. 24 V 1896 r. zm. 21 I 1960 r. (Siepraw 351). W
czasie I wojny światowej służył warmii austriacl(iej, w
piechocie. Brał udział w wall (ach na froncie włoskim.
Surowy alpejski klimat i długie przebywanie w ol(opach
pozostawiło trwałe ślady w jego kondycji zdrowotnej. Po I
wojnie światowej Edmund Bujas służył też w Wojsku
Polskim, co potwierdza zachowana fotografia, na której
ubrany jest w polski mundur. [na podst. reI. p. Krystyny
Bętkowskiej zd. Bujas (córki); fotografii E. Bujasa; dok.
arch. Par. Siepr.]
Jan Bujas, syn Franciszka i Marii z domu Suder,
brat Edmunda, ur. 4 VIII 1899 r. zm. 20 II 1967 r. (Siepraw
351, mieszkał później pod nr 202). Do armii austriackiej
zmobilizowany został zapewne w 1917 r., jako
osiemnastolatek. Skierowano go na przeszkolenie do
Oddziału Karabinów Maszynowych w jednym z regimentów
II-go Korpusu Armijnego, stacjonującego w Wiedniu. Nie
wiemy na jakim froncie walczył, ale jego zasługi zostały
docenione dwoma odznaczeniami: brązowym "Medalem za
Odwagę" i Krzyżem Wojskowym Karola. [na podst. reI. p.
Krystyny Bętkowskiej zd. Bujas (bratanicy); pocztówki ze
zdjęciemJ Bujasa; dok. arch. Par. Siepr.]
Jan Bujas, syn Franciszka i Reginy z domu Pietrzyk,
ur. 11 XII 1892 r. zm. 7 IV 1956 r. (Siepraw 221). Wiadomo
tylko tyle, iż brał udział w I wojnie światowej. [na podst. reI.
p. Michała Chorobika (siostrzeńca); dok. arch. Par. Siepr.]
JózefBujas, syn Franciszl(a i Reginy z domu Pietrzyk
(Siepraw 221), brat w/w Jana. Ur. ? ok. 1895 r. zm.(? 23 lub
24) III 1957 r. W 1911 r. został powołany do służby
wojskowej w regimencie kawalerii C. K. Armii, gdzie zastał
go wybuch I wojny światowej. W służbie pozostał przez całą
wojnę, do 1918 r. Walczył prawdopodobnie na froncie
bałkańskim, w Bośni-Hercegowinie i Serbii. Kilkakrotnie
brał udział w bezpośrednich szarżach na pozycje wroga,
podczas których doznał niegroźnych ran. [na podst. re/. p.
Stanisława L en czo ws kiego (wnuka); dok. arch. Par. Siepr.]
Michał Bujas, syn Franciszka i Reginy z domu
Pietrzyk, ur. 12 VII 1898 r.(Siepraw 221), brat Jana i Józefa.
Podobnie jal( brat Józef został powołany do czynnej służby
wojskowej jeszcze przed wybuchem I wojny światowej. W
1914 r. sl(ierowany został na front. Niedobory w
zaopatrzeniu powodowały, iż żołnierze zmuszani byli często
na własną rękę zdobywać pożywienie, aby choć częściowo
zaspokoić głód. Ofiarą tej sytuacji był Michał Bujas, który
zmarł w czasie wojny, w wyniku zatrucia grzybami. [na
podst. reI. p. Stanisława Lenczowskiego; dok. arch. Par.
Siepr. ]
Piotr Chorobik, syn Andrzeja i Marii z domu Cygan,
ur. 15 VII 1886 r. (Siepraw 201). Służbę woj skową rozpoczął
ol(oło 1905 r. w 16 pułku piechoty Landwehry w Wagstadt
(czes. Bilovec) w 1 plutonie 3 Marsz Kompanii. Już
wówczas awansował zapewne do stopnia podoficera, gdyż
ostatecznie wojskową karierę zakończył najwyższą rangą
podoficerską, [eldwebla (tj. sierżanta). W czasie mobilizacji
ogłoszonej w pierwszych dniach wojny, po opuszczeniu
dzień wcześniej Sieprawia, stawił się 4 sierpnia 1914 r. w
swoim macierzystym pułku, który stacjonował wówczas w
Krakowie. Przydzielony został do 10 kompanii I-go
Batalionu tego pułl(u, a 17 sierpnia wraz z nim został
sl(ierowany na front rosyj ski. Spędził na nim cztery miesiące,
z niewielkimi przerwami, m.in. na szkolenie rekrutów, do
l(tórego został oddelegowany w dniach od 9 września do 16
października. W listopadzie 1914 r. znaczył swój bojowy
szlak na terenie zaboru rosyjsl(iego (tzw. Królestwa), biorąc
udział w walkach w rejonie między Oll(uszem, Pilicą i
Wolbromiem, które były fragmentem większej operacji
woj ennej, znanej jako bitwa pod Krakowem. Tam też widział
cofające się oddziały austriackie, pobite pod l(oniec
października przez Rosjan pod Dęblinem. W grudniu
walczy zaś nad Nidą, pod Pińczowem. W tym czasie znosił
trudy frontowego życia, kilkalaotnie walczył w pierwszej
linii, biorąc bezpośredni udział w szturmie z bagnetami na
rosyjskie okopy. 21 grudnia 1914 r., kiedy Rosjanie zdobyli
ich pozycje pod Pińczowem, dostał się do niewoli. Spędził w
niej ponad trzy lata. Najpierw w okolicach Tiumenia w
Zachodniej Syberii, następnie od maja 1916 r. w Czudowie i
ostatni miesiąc zesłania, na początku 1918 r. w Homlu. W
czasie pobytu w niewoli napisał pamiętnik, który jest
niezwykle ciekawą ilustracją jego osobistych przeżyć, ale
także cennym źródłem wiedzy o tamtych czasach.
Podpisanie 3 marca 1918 r. traktatu brzeskiego przez Niemcy
i Austro-Węgry z bolszewicką Rosją, kończącego wojnę na
Wschodzie, przyniosło wolność jeńcom wojennym w Rosji.
Powrócił z niej także Piotr Chorobik, który 10 kwietnia 1918
r. dotarł do Krakowa. Znany był w Sieprawiu ze swego
I
I
5
/p0006.djvu
zamiłowania do muzyki, l(tóra też w jakimś sensie pomogła
mu przetrwać czasy zesłania. Jeszcze przed wojną śpiewał w
chórze parafialnym. Grał także na skrzypcach, fisharmonii i
był założycielem w latach 20-tych w Sieprawiu orkiestry
dętej, w której grał na tenorze. Zm. 13 II 1943 r. [na podst.
"Pamiętnika z Wojny" Piotra Chorobika; re/. p. Michała
Chorobika (syna); dok. arch. Par. Siepr.]
Franciszek Cygan, syn Jana i Katarzyny z domu
Bujas, ur. 10 IX 1888 r. zm. 16 III 1926 r. W czasie I wojny
służył warmii austriackiej, w Oddziale Karabinów
Maszynowych 13 pułku piechoty Landwehry z Ołomuńca.
Był l(ucharzem wojskowym. Przez całą wojnę brał udział w
wall (ach na froncie wschodnim, m.in. w bitwie pod
Gorlicami w maju 1915 r. Odznaczony został Krzyżem
Wojskowym Karola. [na podst. reI. i ,fotografii ze zbiorów
rodz. p. Ignacego Cygana (wnuka) ; dok. arch. Par. Siepr.]
Michał Czerwień, syn Antoniego i Anny z
Chorobików, ur. 10 marca 1878 r. (Siepraw 292, zamieszkały
później pod nr 76). Jako żołnierz armii austriacl(iej wyruszył
na front zaraz na początku wojny. Brał zapewne udział w
pierwszej operacji wojennej na froncie austriacko-
rosyjskim, w tzw. bitwie galicyjskiej, która rozegrała się
między połową sierpnia a połową września 1914 r. Poległ
pod Ciszycą l(oło Lipska (na pograniczu ob. województw:
mazowieckiego i świętokrzyskiego), w piątym dniu od
wyruszenia w bój.
[na podst. reI. p. Antoniego Czerwienia (wnuka); dok. arch.
Par. Siepr.]
Michał Dobosz, syn Jana i Rozalii z domu Kicek, ur.
10 IX.1883 r. zm. lIV 1938 r. (Siepraw 38). Jako żołnierz
armii austriackiej brał udział w I wojnie światowej. Był
ranny, w wynil(u czego stracił 01(0. [na podst. reI. p. Anny
Król zd. Mataga (siostrzenicy); dok. arch. Par. Siepr.]
Jan Durak, syn Kaspra i Anny z domu Rysiek, ur. 20
II 1875 r. w Swoszowicach, skąd na początku XX stulecia
przybył do Sieprawia (mieszkał pod nr 127). Tu aktywnie
angażował się w życie społeczne. Był wójtem,
współzałożycielem i wieloletnim przełożonym Kasy
"Stefczyka". Śpiewał też w chórze parafialnym. W czasie I
wojny światowej walczył na froncie wschodnim. Dostał się
do niewoli rosyjskiej i przebywał prawdopodobnie, tal( jak
wielu jeńców wojennych, gdzieś na Syberii. Z zesłania
powróciłjednal( w dość dobrej kondycji zdrowotnej. Zm. 23
IX 1959 r. [na podst. reI. p. Kazimierza Duraka (wnuka);
dok. arch. Par. Siepr.]
Stanisław Dyrda, syn Józefa i Eleonory z domu
Górnikiewicz, ur. 8 X 1892 r. (Siepraw 235, później mieszkał
pod nr 433). Do armii wcielony został jeszcze przed I wojną
światową. Służył w 1 pułku piechoty austro-węgierskich
wojsl( liniowych (K.u.k. Heer), w 4 plutonie 3 Marsz
Kompanii IV-go Batalionu, który stacjonował w Troppau
(czes. Opawa). W grudniu 1913 r. pisał stamtąd do rodziny,
że "na Mosl(ala pójdziemy po nowym roku". Istotnie, wojna
wybuchła za pół roku, rozpoczynając blisko czteroletni okres
jego żołniersl(ich losów. Nadal służył w l-szym pułku
piechoty C. K. Armii, w 1916 r. był w 3 plutonie, 4-tej
kompanii, któregoś z jego batalionów. Stanisław Dyrda nie
doczekał końca wojny. Poległ niedługo przed jej
zakończeniem. W pamięci rodziny nie zachowały się
szczegóły dotyczące jego uczestnictwa w wojnie,
zapamiętany zostałjednal( epizod z przepustki, l(iedy ostatni
raz przed śmiercią odwiedził rodzinny dom. Wracając na
6
I
ml
wojnę długo żegnał się z rodziną,jal(by przeczuwając, że nie
będzie mu dane powrócić. Widziano go jeszcze
odchodzącego, jak uklęl(nął przed przydrożną kapliczl(ą,
czyniąc ręką znak krzyża. Zachowała się też część jego
korespondencji z czasów wojny. Ostatnia nosi datę 30
września 1916 r. [na podst. re/. p. Moniki Dyduła zd.
Dyrda(bratanicy) i p. Michała Bętkowskiego; pocztówek i
fot. S. Dyrdy; dok. arch. Par. Siepr.]
Jan Dyrda, syn Józefa i Eleonory z domu Górnikiewicz
(br. Stanisława), ur. 2 VII 1895 r. Wiadomo tylko, że także był
uczestnikiem I wojny światowej, zmobilizowany został już
pod sam jej koniec. [na podst. reI. p. Janiny Dyrda (córki);
dok. arch. Par. Siepr.]
Michał Dziura, syn Michała i Reginy z domu Kuc, ur.19
IX 1882 r. - zm. 9 VIII 1968 r. (Siepraw 128, zam. później pod
nr 370). Podczas I wojny światowej był adiutantem kapelana
54 pułku piechoty austro-węgiersl(iej armii w Ołomuńcu,
pozostając w służbie przez cały olcres wojny. W latach 20-
tych był wójtem w Sieprawiu. [na podst. reI. p. Ignacego
Cygana(wnuka); dok. arch. Par. Siepr.]
Jan Galas, syn Jana i Agnieszki z domu Sołtys, ur. 22
VIII 1872 r. zm. lVIII 1954 r. (Siepraw 131). Służył w
kawalerii austriackiej i brał udział w I wojnie światowej. Po
jej zakończeniu wstąpił do tworzonego wówczas przez
Józefa Piłsudsl(iego Wojsl(a Polsl(iego. Walczył w wojnie
polsko-bolszewickiej, biorąc udział w wyprawie kijowskiej
na przełomie l(wietnia i maja 1920 r. Z racji podziwu jaki
żywił wobec Marszałka Piłsudskiego, nazywany był
"Piłsudczykiem". [na podst. reI. pp. Marii Kolach zd.
Galas, AlfredaGalasa (wnuków) i p. Michała Bętkowskiego;
dok. arch. Par. Siepr.]
Stanisław Grochal, syn Błażeja i Anny z domu Siatl(a,
ur. 26 IX 1883 r. (Siepraw 256).
W pamięci rodziny zachowało się tylko to, że brał udział w I
wojnie światowej jako żołnierz armii austriackiej, walczył
prawdopodobnie na froncie wschodnim i poległ pod koniec
1914 lub na początku 1915 r. Być może ostatnim, znanym
nam epizodem zjego życia jest spotkanie, do którego doszło
6 listopada 1914 r. pod Działoszycami, o czym wspomina w
swoim pamiętniku Piotr Chorobik. Z jego zapisu można
ustalić, że spotkał on Grochala z 19 pułl(u piechoty
Landwehry, wśród żołnierzy wycofujących się spod Dęblina.
Mógł to być właśnie Stanisław Grochal. Warto tu dodać, że
19 pułk piechoty wchodził w skład Lwowskiego XI Korpusu
Armijnego, który stoczył w dniach 16 - 25 listopada (1914)
zaciętą bitwę z Rosjanami, zatrzymując ich natarcie na
Kraków od północnej strony ( tzw. bitwa pod Krakowem).
[na podst. reI. pp. Kazimierza Grochala i Kazimierza Kiszki
(wnuków); "Pamiętnika z Wojny" Piotra Chorobika; dok.
arch. Par. Siepr. ]
Andrzej Grochal. Wiadomo tylko, że brał też udział
w I wojnie światowej. [na podst. reI. p. Anny Czerwień zd.
Matoga]
Andrzej Janus, ur. w 1889 r. w Zabawie kITarnowa
zm. 27 II 1941 r.(Siepraw 76). Przez pięć lat służył w gwardii
przybocznej ces. Franciszl(a Józefa L Po pierwszej wojnie
światowej osiedlił się w Sieprawiu, gdzie był policjantem.
[na podst. reI. p. Antoniego Czerwienia i p. Marii Koloch zd.
Galas (wnuczki); napis na nagr. / cment. par. w Siepr . ]
Wojciech Król, syn Antoniego i Ludwil(i
Paszkowskiej, ur. 2 II 1890 r. zm. 2 I 1958 r. (Siepraw 232).
Przed I wojną światową służył w wojsku austriackim w
/p0007.djvu
Stryju, w 9 pułku piechoty wojsk liniowych, lub 18 pułku
piechoty Landwehry, l(tóre tam stacjonowały. Brał następnie
udział w I wojnie światowej. [na podst. reI. p. Krystyny
Kaczorowskiej zd. Król (wnuczki); dok. arch. Par. Siepr.]
Franciszek Lenczowski, syn Wojciecha i Marii
Skrzyńsl(iej, ur. 2 IX 1879 r. (Siepraw 134). Powołany do
armii austriackiej poszedł na wojnę w 1914 roku. walczył na
froncie wschodnim. Jesienią tegoż roku dostał się w
okolicach Kielc do niewoli rosyj skiej . Na zesłaniu
przebywał w różnych miejscach. W ol(olicach Jeziora
Ładoga, na Syberii, gdzie pracował przy budowie kolei
transsyberyjskiej oraz w Carycynie (ob. Wołgograd), dokąd
został przeniesiony ze względu na pogorszający się stan
zdrowia. Pierwsze wiadomości o jego losach rodzina
otrzymało dopiero po dwóch latach, tracąc już nadzieję na to,
czy jeszcze kiedykolwiek go zobaczą. W 1918 r. (po
zawarciu pokoju brzeskiego, o czym już wspomniano)
Franciszek Lenczowsl(i odzysl(ał wolność. Powrócił jednak
z zaawansowaną chorobą żołądl(a. Zm. 9 VI 1936 r. Jedną z
pamiątek, l(tóre pozostały po Franciszku Lenczowskim była
trąbka sygnałówka, co pozwala przypuszczać, że grał też w
orkiestrze lub był trębaczem pułkowym. [na podst. reI. p.
Antoniny Durak zd. Lenczoska (córki) spisanej przez p.
Kazimierza Duraka (wnuka) i re/. p. Stanisława
Lenczowskiego (wnuka); dok. arch. Par. Siepr.]
Jan Matoga, syn Stanisława, brat Stefana (Siepraw
305). Brał udział w I wojnie światowej, walczył na froncie
włoskim, m.in. w bitwie nad rzel(ą Piawą ( w czerwcu 1918
r.) [napodst. rel.p.Anny Czerwieńzd. Mataga (bratanicy)]
Józef Matoga, także walczył na froncie włoskim i
brał udział w bitwie nad Piawą. [na podst. reI. p. Anny
Czerwień zd. Matoga ]
Stanisław Matoga, syn Jana i Małgorzaty z domu
Góral, ur. 7 II 1878 r. zm. 17 XII 1954 r. (Siepraw 291). Brał
udział w I wojnie światowej, służył w kawalerii armii
austriackiej. Dostał się do niewoli, z której powrócił dopiero
w 1919 r., kiedy, jak to było w wielu podobnych
przypadkach, rodzina traciła nadzieję na jego powrót. [na
podst. re/. p. Anny Król zd. Matoga (córki); dok. arch. Par.
Siepr. ]
Stefan Matoga, syn Stanisława i Marii z domu N owak,
ur. 11 XII 1896 r. (Siepraw 305). Do armii austriackiej został
powołany na początl(u I wojny światowej. Służył w 20 pułku
piechoty, w I Batalionie, stacjonującym przed wojną w
Nowym Sączu przy ul. Jagiellońskiej. Walczył na froncie
wschodnim, gdzie dostał się do niewoli rosyjsl(iej. Po
powrocie z zesłania wstąpił do ochotniczych oddziałów
polskich, walczących w obronie Śląska Cieszyńskiego przed
agresją czeską. Za udział w tych walkach otrzymał Order
Virtuti Militari. W okresie międzywojennym angażował się
w lokalne życie polityczne, należał do PSL"Piast". [na
podst. reI. p. Anny Czerwień zd. Matoga(córki) i p. Antoniego
Czerwienia (wnuka); dok. arch. Par. Siepr. ]
Wojciech Matoga, mieszkał pod nr 39, zm. ok. 1960 r.
Brał udział w I wojnie światowej, służąc warmii
austriackiej, walczył na froncie wschodnim. W czasie wojny
rodzina otrzymała wiadomość o jego śmierci, która ol(azała
się jednal( nieprawdziwa i Wojciech Matoga z wojny
powrócił. [na podst. reI. p. Anny Czerwień zd. Matoga; być
może chodzi o Wojciecha Matogę ur. 3 III 1882 r. (Siepraw
253), zm. 19 VIII1961 r.- dok. arch. Par. Siepr.]
Jan Mika, syn Jana i Katarzyny z domu Salawa, ur. 21
VI 1872 r. (Siepraw 228, zam. później pod nr 412). Nie znane
są szczegóły jego wojennych losów. Wiadomo tyle, że był
żołnierzem austriacl(iej armii i walczył w pierwszej wojnie
światowej, w której poległ. [na podst. reI. p. Anny Król zd.
Matoga,p. Ludwika Nowaka; dok. arch. Par. Siepr.]
Jan Mika (brat Franciszka, stryj Jana i Kazimierza)
Wiadomo tylko tyle, że jako żołnierz armii austriackiej brał
udział w I wojnie światowej. [na podst. reI. p. Michała
Bętkowskiego. ]
Jan Mika, syn Franciszl(a i Marii z domu Skoczylas,
ur. 5 VI 1891r. zm. 12 V 1952 r. (Siepraw 61). Został
zmobilizowany do armii austriackiej z chwilą wybuchu
wojny, służył w kawalerii i walczył na froncie wschodnim.
[napodst. rel.p. Bronisława Miki (bratanka); dok. arch. Par.
Siepr. ]
Kazimierz Mika, syn Franciszka i Marii z domu
Sl(oczylas, ur. 29 II 1894 r. (Siepraw 61). W 1914 r., jeszcze
przed wybuchem I wojny światowej, został powołany do
armii austriackiej, do służby czynnej. Tam zastał go wybuch
wojny. Służył w piechocie i brał udział w walkach na froncie
wschodnim. Jesienią 1914 r. został wzięty do niewoli
rosyjskiej, gdzie spędził trzy lata. Przebywał w różnych
miejscach osadzenia. Pobyt w Omsku i Tobolsku, gdzie
został najpierw zesłany, nie zapisał się szczególnie
negatywnie w jego pamięci, gdyż pracując w rzeźni, nie
głodował. Sytuacja uległa zmianie, kiedy w 1916 r.
przewieziony został do Murmańsl(a. W 1917 r.,
prawdopodobnie po rewolucji lutowej, został zwolniony. Z
zesłania wracał około dwóch miesięcy, przemierzając część
drogi pieszo, czasem przy odrobinie szczęścia koleją,
czółnem wzdłuż rzeki lub z "batiuszką" na wozie. Wojna i
pobyt w niewoli wpłynęły ujemnie na jego stan zdrowia,
osłabiony organizm zaatakowała gruźlica, stając się
przyczynąjego śmierci. Kazimierz Mika zmarł 23 IV 1958 r.
[na podst. reI. p. Bronisława Miki (syna); dok. arch. Par.
Siepr. ]
Michał Nowak, syn Andrzeja i Wiktorii z domu
Siatka, ur. 16 VI 1889 r. zm. 18 X 1956 r. (Siepraw 56). Był
uczestnil(iem I wojny światowej od 1915 r., l(iedy powołany
został do armii austriackiej. Służył w 13 pułku piechoty. W
latach 1915 1917 walczył na froncie rosyjskim, pod
Stanisławowem i pod Czerniowcami. W 1917 r. jego pułk
sl(ierowany został na front włosl(i, tam wziął udział zaciętych
walkach nad Piawą. Za udział w wojnie Michał N owak został
odznaczony brązowym "Medalem za Odwagę" i Krzyżem
Wojskowym Karola. [na podst. Książeczki Wojskowej
Michała Nowaka; dok. arch. Par. Siepr.]
Tadeusz Nowak, syn Franciszka i Anny z domu
Mika, ur. 19 V 1896 r. (Siepraw 98).
Wiadomo, że brał udział w wojnie polsl(o-bolszewickiej
(trwała w latach 1919-1921). [na podst. reI. p. Ludwika
Nowaka; dok. arch. Par. Si ep r. , wg Kenkarte T. Nowaka z
czasów II woj. świat.: ur. 25 11'; imię matki:Marianna.]
Jan Paluch, (ojciec p. Antoniny Bętkowskiej). Brał
udział w I wojnie światowej jal(o żołnierz armii austriackiej.
[ na podst. reI. p. Michała Bętkowskiego.]
Józef Pietrzyk, syn Sebastiana i Agnieszki z domu
Gniadek, ur. 16 I 1882 r. zm. 5 II 1966 r. (Siepraw 144).
Jeszcze przed I wojną światową odbywał czynną służbę
wojskową w austriacl(iej piechocie. Wspominał później
rodzinie, że kiedyś przeglądu Marsz Batalionu w których
służył, dokonywał osobiście cesarz Franciszek Józef I. W
I
I
7
/p0008.djvu
czasie I wojny światowej walczył na froncie wschodnim,
tam, prawdopodobnie jeszcze w 1914 r. dostał się do niewoli
rosyj skiej, w której spędził cztery lata. Został zesłany w
rejony Bozoul(skiego Ujazdu w Samarskiej Guberni, do wsi
Graczowka, gdzie był za stangreta w majątl(u ziemskim.
Właściciel majątku, potomek niemieckich l(olonizatorów,
hodował około trzydziestu koni, a dla swojej czeladzi i
służby, zabijał na zimę trzydzieści baranów. Po wybuchu
rewolucji bolszewickiej zaczęły się napady "czerwonych" na
dwory, rabunki i represje. Wówczas niepewny swego jutra
właściciel majątku, nie czynił Józefowi Pietrzykowi żadnych
przeszkód w powrocie do Kraju. Tak więc opuścił on
Graczowkę w maju 1918 r. i po siedmiu miesiącach, na ogół
pieszej wędrówki, czasami koleją lub furmanką, powrócił w
grudniu t. r. do Krakowa, a następnie do rodzinnego
Sieprawia. [na podst. reI. p. Antoniny Baran zd. Pietrzyk
(córki);notatki w kalendarzu Józefa Pietrzyka; dok. arch.
Par. Siepr.]
Franciszek Pitala, syn Stanisława i Wil(torii z domu
Baran, ur. 11 I 1892 r. zm. 6 X 1965 r. (Siepraw 306). W 1911
r. został powołany do czynnej służby w austriackiej armii, w
pułl(u kawalerii. Z chwilą wybuchu I wojny światowej został
skierowany na front. Walczył przez cały, czteroletni okres
wojny. Między innymi na przełomie 1914 i 1915 r. brał udział
w zimowych walkach na froncie wschodnim w Karpatach,
gdzie został ranny w nogę. Rana ta stała się przyczyną
częściowego l(alectwa, które pozostało mu do l(ońca życia. Z
tym wiąże się też opowiadana rodzinie zabawna anegdota.
Kiedy leżał ranny w szpitalu polowym, lazaret ten odwiedził
cesarz Franciszek Józef I, który zapytał jednego z
hospitalizowanych żołnierzy, gdzie został ranny. Gdy ten
odpowiedział podając nazwę miejscowości na terytorium
Austro- Węgier, cesarz wyraził wielkie zdziwienie, że
Rosjanie już tal( daleko zaszli. [na podst. re/. p. Zbigniewa
Kolocha (wnuka); dok. arch. Par. Siepr.]
JózefPitala, syn Stanisława i Wiktorii z domu Baran (
brat Franciszl(a), ur.6 IV 1881 r. zm. 22 XII 1961 r.
(Siepr.306). Brał udział w I wojnie światowej, przez cztery
lata trwania wojny był na froncie, walczył w różnych
miejscach. [na podst. reI. p. Janiny Pitala (córki); dok. arch.
Par. Siepr.]
Aleksander Przęczek, syn Andrzeja i Marii z domu
Chwistek, ur. 30 V 1899 r. Zm. 4 XII 1989 r. Jego żołnierskie
dokonania, obejmujące m.in. obydwie wojny światowe,
opisywane już zostały w "Z Czterech Stron Gminy", nr 2 (38)
2008. W tym wydaniu przypominamy tylko te, które dotyczą
czasów I wojny światowej i walk o granice niepodległej
Polsl(i w latach 1918 1921. Służbę Ojczyźnie Aleksander
Przęczek rozpoczął od wstąpienia do kawalerii II Brygady
Legionów Polsl(ich. W listopadzie 1918 r. wcielony został do
1 pułku szwoleżerów w Chełmie Lubelskim i wziął udział w
odsieczy powstańcom lwowskim, walczącym z Ukraińcami
o Lwów. Następnie brał udział w wojnie polsl(o-
bolszewickiej, od pierwszego starcia z rozpoczynającą swój
"czerwony marsz" na Zachód armią bolszewicl(ą, w lutym
1919 r. pod Berezą Kartuską, w kwietniu 1919 r. w
wyzwalaniu z ich rąk Wilna, w marcu 1920 r. pod Mozyrzem
i na przełomie kwietnia i maja 1920 r. w wyprawie na Kijów.
Walczył także w bitwie Warszawskiej (12 16 sierpnia 1920
r.) w 5 Armii gen. Sil(orskiego, a następnie w bitwie
kawaleryj skiej pod Komarowem (28 31 sierpnia 1920 r.), w
której zmuszono Armię Konną Budionnego do odwrotu. Po
8
I
ml
zakończeniu wojny z bolszewicką Rosją, Aleksander
Przęczek jeszcze przez kilka miesięcy pełnił wojskową
służbę na wschodnich Kresach Rzeczypospolitej, po czym
21 sierpnia 1921 r. został zdemobilizowany. Za udział w I
wojnie światowej, wojnie polsko-bolszewickiej i walkę w
obronie granic Odradzającej się Polsl(i, został l(ilkakrotnie
odznaczony, otrzymując Odznakę Honorową Orląt nr 29728,
Krzyż Walecznych na Polu Chwały z Mieczami nr 2464,
Krzyż Wileński za obronę Wilna w 1919 r. oraz Order Polska
Swemu Obrońcy z orłem i laurami. [na podst. Opracowania,
autorstwa Stanisława Przęczka (syna)]
J. Pyrtek, Prawdopodobnie walczył pod Dęblinem w
październiku 1914 r. W czasie odwrotu, 5 listopada spotl(ał
się pod Działoszycami z Piotrem Chorobikiem. [na podst.
"Pamiętnika z Wojny" Piotra Chorobika.]
Leon Salawa, Służył sześć lat warmii austriackiej,
brał udział w I wojnie światowej i walczył na froncie
włoskim. [na podst. reI. p. Krystyny Bętkowskiej zd. Bujas
(córki); prawdopodobnie chodzi o Leona Sa lawę, s.
Franciszka iMariizd. Król, ur. 22 VI 1896 r. (Siepr 288): dok.
arch. Par. Siepr.]
W. Siatka, 3 sierpnia 1914 r. wyruszył wraz z Piotrem
Chorobikiem i Franciszkiem Baranem do punktu
mobilizacyjnego w Krakowie. [na podst. "Pamiętnika z
Wojny" Piotra Chorobika; może chodzi o Wojciecha Siatkę,
s. Jakuba i Marii Dudek, ur. 4 VIII 1881 r. (Siepraw 159):
dok. arch. Par. Siepr. ]
Stanisław Sołtys, syn Mikołaja i Anny Dobosz, ur. 27
IV 1877 r. zm. 26 VII 1943 r. (Siepraw 303, zam. później pod
nr 434). Był sierżantem żandarmerii wojskowej. W czasie I
wojny światowej walczył na [roncie wschodnim. Dostał się
do niewoli rosyjskiej, w której spędził sześć lat. Do domu
powrócił w 1920 r. [na podst. reI. p. Michała Bętkowskiego
(wnuka); dok. arch. Par. Siepr.]
Sołtys Stanisław, s. Jana i Katarzyny z domu Król, ur. 4
II 1884 r. (Siepraw 342). Zmobilizowany został do armii
austriackiej prawdopodobnie na początku I wojny
światowej. Służył w 16 pułl(u piechoty Landwehry (Obrony
Krajowej), w 3 plutonie, 12-tej kompanii, I-ego Batalionu. 6
X 1914 r. stacjonował jeszcze w Kral(owie-Krowodrzy, ale
już w listopadzie t. r. brał udział w walkach na froncie
rosyjskim, na północ od Krakowa, a zimą 1914/1915 r. w
obronie przełęczy Karpackich przed nacierającymi
oddziałami rosyjskimi. Potwierdzeniem udziału w tych
ostatnich walkach Stanisława Sołtysa, jest zachowana w
pamięci rodziny informacja, że walczył "gdzieś na
Południu". Przed 1916 r., być może w tych walkach,
Stanisław Sołtys poległ. Był poszul(iwany przez rodzinę za
pośrednictwem Czerwonego Krzyża. Poszukiwania te,
podobnie jak w większości podobnych przypadków, nie
zostały uwieńczone powodzeniem. [ na podst. rodz.
wspomnień zanot. przez p. Wandę Matoga zd. Bętkowska,
dok. rodz.; dok. arch. Par. Siepr.]
Franciszek Suder, syn Michała i Magdaleny z domu
Wielgus, ur. 4 III 1867 r. zm. 26 IV 1946 r. (Siepraw 29). Był
jednym z naj starszych wiekiem sieprawian uczestników
pierwszej wojny światowej. W chwili wybuchu wojny miał
ponad 47 lat. Pomimo trudnej sytuacji rodzinnej, jako że był
wdowcem, wychowującym samotnie kilkoro dzieci, został
jednal( powołany do wojska. [na podst. reI. p. Jadwigi
Baran, zd. Bętkowska; dok. arch. Par. Siepr.]
Marian Suder, syn Antoniego i Anny z domu
/p0009.djvu
Grabowska, ur. 6 VIII 1895 r. (Siepraw 177). Jako uczeń III
l(lasy Cesarsko-Królewskiego V Gimnazjum w Krakowie, w
październil(u 1914 r. przerwał naukę i zgłosił się na
ochotnika do Legionów Polskich. Przerwanie nauki w
gimnazjum, będącej w tych czasach rzadkością wśród
młodzieży wiejskiej, a stwarzającej szansę znaczącego
awansu społecznego, świadczy o jego wielkim patriotyzmie.
Nie zachowały się w rodzinnej pamięci szczegóły dotyczące
jego udziału w bojowym szlaku Legionów. Wiadomo, że w
1916 r. służył w lazarecie polowym, w Oddziale Sanitarnym
II Brygady Legionów. W sierpniu t. r. w Domu
Uzdrowisl(owym w Kamieńsku, we wrześniu w Dywizji
Zakładów Sanitarnych i ponownie w Kamieńsku. W 1917 r.
został ranny, na skutek przysypania ziemią lub gruzem, po
eksplozji pocisku artyleryjskiego. Spowodowało to u niego
prawie całl(owitą utratę wzroku. Po pobycie w szpitalu, fort.
Nr 2 w Krakowie, w grudniu 1917 r. został uznany za
czasowo niezdolnego do służby wojskowej i wysłany na
urlop. Na front już nie powrócił. W 1922 roku, w ocenie
zasług, został odznaczony Brązowym Medalem
Honorowym Czerwonego Krzyża. Po wojnie Marian Suder
dokończył swoją szkolną edukację, wieńcząc ją maturą.
Znany był też w środowisku lokalnym ze swego rozeznania
w materii prawnej i urzędowej, służąc w tym zalaesie
pomocą swoim sąsiadom. Zm. 4 III 1981 r. [na podst. dok. z
arch. rodz. i reI. p. Idziego Sudera (syna); dok. arch. Par.
Siepr. ]
Wojciech Sułowski, syn Franciszl(a i Anny z domu
Bujas, ur. 14 I 1874 r. zm. 5 X 1952 r. (Siepraw 286). W
czasie I wojny światowej służył warmii austriackiej, walczył
na [roncie włoskim, został ranny w nogę. Z [rontu pisał listy
do rodziny, jednak l(orespondencj a ta się nie zachowała. [na
podst. reI. p. Wandy Felcuk zd. Nowak (wnuczki); dok. arch.
P ar. Siepr.]
Jan Surówka, syn Michała i Eleonory z domu Suder,
ur. 2 XI 1890 r. zm. 29 III 1961 r. (Siepraw 48, zam. później
pod nr 371, a następnie 238). Wiadomo tylko tyle, że brał
udział w I wojnie światowej. Można jeszcze przypuszczać,
że będąc mężem Joanny Bętkowskiej, to on był właśnie tym
"zięciem Bętkowskiego", którego Piotr Chorobik spotkał 8
XI 1914 r. pod Wolbromiem. [na podst. reI. p. Jadwigi
Kurek zd. Surówka (bratanicy); dok. arch. Par. Siepr.]
Władysław Surówka, syn Michała i Eleonory z domu
Suder (brat Jana), ur. 10 IX. 1896 r. (Siepraw 371). Poległ w
czasie pierwszej wojny światowej. [na podst. reI. p.
Antoniny Baran zd. Surówka i p. Jadwigi Kurek zd.
Surówka (bratanicy); dok. arch. Par. Siepr.]
Franciszek Szczurek. Brał udział w I wojnie
światowej, poległ pod Limanową (2 12 XII 1914 r.) [na
podst. reI. p. Anny Czerwień zd. Matoga; prawdopodobnie
chodzi o Franciszka Szczurka, s. Jana i Wiktorii zd. Figiel, ur.
24 IX 1891 r.: dok. arch. Par. Siepr. ]
(? ur. 24 IX 1891, Siepr.386)
Turcza. Służył warmii austriackiej, zapewne w 13
pułku piechoty Landwehry, stacjonującym w Ołomuńcu.
Brał udział w pierwszej wojnie światowej, był na froncie
wschodnim, razem z Franciszkiem Cyganem. [na podst.
reI. p. Ignacego Cygana.]
Antoni Wielgus, syn Pawła i Katarzyny z domu
Dziura, (brat Franciszl(a) ur. 1 V 1875 r. zm. 22 I 1921 r.
(Siepraw 30). Brał udział w I wojnie światowej,
prawdopodobnie w Rumunii (od 1916 r.). Służył w oddziale
sanitarnym, przez cały czas trwania wojny był na froncie.
[na podst. reI. p. Michała Bętkowskiego (męża wnuczki); dok.
arch. Par. Siepr.]
Franciszek Wielgus, syn Pawła i Katarzyny z domu
Dziura, (brat Antoniego), ur. 9 VII 1865 r. Był jednym z
naj starszych wiekiem, uczestnil(ów I wojny światowej z
Sieprawia. W chwili mobilizacji w 1914 r. liczył sobie 49 lat.
Służył w oddziałach artylerii armii austriacl(iej, walczył na
froncie włoskim, gdzie został ranny. Przebywał następnie w
szpitalu w Dziedzicach. Z armii został zwolniony jeszcze w
191 7 r. Odniesione rany i wyczerpanie organizmu, będące
następstwem trudów wojennych, przyczyniły się do jego
rychłej śmierci. Zmarł tuż po powrocie do domu 21 XI 1917
r. [na podst. reI. p. Franciszka Wielgusa (wnuka); dok. arch.
P ar. Siepr.]
Gabriel Wielgus. Brał udział w I wojnie światowej
jako żołnierz armii austriackiej. Dzień po powrocie do domu,
został powołany do Wojska Polskiego i wziął udział w
wojnie polsl(o-bolszewickiej. [reI. p. Michała Chorobika;
prawdopodobnie chodzi o Gabriela Wielgusa, syna
Wojciecha i Anny z domu Harbut, ur. 20 X 1890 r. (Siepraw
41): dok. arch. Par. Siepr.]
Jan Wielgus, syn Franciszka i Katarzyny z domu
Przęczek, ur. 19 VIII 1894 zm. 26 XI 1970 r. Jeszcze przed
rozpoczęciem wojny został powołany do armii austriackiej.
Służył w jednostce w Ołomuńcu. Był to zapewne
stacjonujący tam, 13 pułku piechoty Landwehry. Po
wybuchu wojny został skierowany na front. [na podst. reI.
p. Franciszka Wielgusa (wnuka); dok. arch. Par. Siepr.]
Uczestnicy I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej z Łyczanki :
Józef Chwistek, syn Franciszka i Anny z domu mieście Troppau dzisiejsza czeska Oprawa. Zimą 1914/1915
Kowalczyl(, ur. 18.03.1887, został wcielony do wojska odwiedziła go tam żona z synem Franciszl(iem. Dostał się do
austrowęgierskiego. Przebywał min. w Tryrolu skąd wysyłał niewoli rosyjskiej i pracował w majątku ziemskim, uciekł z
l(orespondencję do rodziny. Poległ. [ Op. Anna Dziduszko, na niewoli i powrócił do rodziny. [ Op. Anna Dziduszko, na
podst. Re/. Kazimierza Chwistka i Teresy Jaskuła zd. podst. Re/. Kazimierza Chwistka i Teresy Jaskuła zd.
Ch wis tek (wnukowie); dok. arch. Par. Siepr.] Ch wis tek (wnukowie); dok. arch. Par. Siepr.]
Stanisław Chwistek, s. Franciszka i Anny, (ur. Michał Dziura, ur. 27.09.1899, s. Antoniego i
12.08.1885 - zm. 17.12.1974). Był jednym z czternaściorga Eleonory z domu Oramus, poległ, był poszukiwany przez
dzieci. Żonaty z Anną z domu Dziura. W 1914 roku został Czerwony Krzyż (na podst. reI. p. Stefanii Kowalczyk, z d.
wcielony do wojska C.K. austrowęgierskiego. Był to Pasternak, dok. arch. Par. Siepr.)
najprawdopodobniej Cesarski i Królewski Batalion Jan Dźwig, ur. 11.02.1890, syn Mariana i Katarzyny
Zapasowy 16 pułku Strzelców. Stacjonował w Czecha ch, w Bar an, poległ na początku wojny (na podst. reI. p. Stefanii
I
I 9
/p0010.djvu
Kowalczyk, z d. Pasternak, dok. arch. Par. Siepr.)
Stanisław Dźwig, ur. 21.02.1889, syn Andrzeja i Anny Dziura,
po powrocie z wojny opowiadał, że był świadkiem śmierci Józefa
Chwistka (na podst. re/. p. Stefanii Kowalczyk, z d. Pasternak, dok.
arch. Par. Siepr.)
Stanisław Kowalczyk, ur. 3.02.1875, syn Wojciecha i Wil(torii
Chwistek. Poległ zaraz na początku wojny (na podst. reI. p. Stefanii
Kowalczyk, z d. Pasternak, dok. arch. Par. Siepraw)
Władysław Kowalczyk, ur. 16.06.1898, zm. 1961 r., syn Jana i
Antoniny Lenczowskiej. W czasie I wojny światowej, zmobilizowany
zapewne w 1916 r., był na froncie włoskim. Później powołany do
Wojska Polskiego, służył w kawalerii. Brał udział w wojnie polsko-
bolszewickiej i bitwie warszawskiej w 1920 r.
Stanisław Naprawski, ur. 10.05.1893 r. zm. 10.01.1979, syn
Andrzeja i Ludwiki z domu Matys. Walczył na froncie rosyjskim i
włosl(im. Służył w 16 pułku piechoty jako sierżant. Brał udział w 1914
r. w bitwie pod Łukowem i Zakliczynem, w 1918 pod Czerniowcami,
w 1917 pod Poberdo. W 1920 r. wstąpił jako ochotnik, brał udział w
wojnie polsko bolszewicl(iej, w bitwie warszawskiej, uczestniczył też
w walkach o Wilno. Odznaczony Orderem Virtuti Militari (2.03.1920
r.), wcześniej dwukrotnie Medalem Brązowym Krzyżem Karola (na
podst. Książeczki Wojskowej St. Naprawskiego, reI. Tadeusza Pitali
(wnuk), dok. arch. Par. Siepraw)
Franciszek Pasternak, ur. 21.07.1883, syn Piotra i Katarzyny z
domu Dudel(. W 1915 r. został zmobilizowany do armii austriacl(iej.
Służył w 6 pułl(u strzelców. Walczył na froncie wschodnim ( do 1918
r.), brał udział w bitwach pod Tarnopolem i Brodami ( 1915 r.) [na
podst. Książeczki Wojskowej F. Pasternaka; dok. arch. Par. Siepr.]
Stanisław Pasternak, ur. 16.07.1888, syn Piotra i Katarzyny z
domu Dudek, jako żołnierz armii austriackiej, brał udział w I wojnie
światowej, walczył na [roncie wschodnim, dostał się do niewoli
rosyjskiej, gdzie spędził dwa lata. [na podst. reI. p. Stefanii
Kowalczyk, zd. Pasternak; dok. arch. Par. Siepr.]
Książeczka wojskowa
Franciszl(a Pasternal(a z Łyczanki
Krzyż Virtuti Militari Stanisława Naprawsl(iego
Zdjęcia korespondencji:
Książeczka wojskowa Stanisława Naprawskiego
la I
ml
/p0011.djvu
Kartki przysłane przez Franciszka Barana z niewoli rosyjskiej do swojej narzeczonej (późniejszej żony) Anny Nowakówny
Kartki wysłane z wojny przez Stanisława Naprawskiego do swojej narzeczonej (późniejszej żony) Marii Kyrcówny
Wspomnienia z I wojny światowej
Pani Stefanii Kowalczyk, ur. 26.07.1904r. W Lyczance
(wysłuchane 9.09.2008)
.....Jak pierwsze Roraty miały być w niedzielę, to w sobotę
wkroczyli [Rosjanie]. Jak wkroczyli to my się wszyscy tak
strasznie bali i wszyscy my z tych swoich domów uciekali na
dół do tamtych domów, wszyscy my tam uciekli... ...
[ red. ustalono, iż od domu rodzinnego Pasternaków uciekali
mieszkańcy na północ, w dół w kierunku rzeki]
... ...A Tata, to nie wiem nawet, gdzie się schował, nie tylko
on, wszyscy [mężczyźni] się chowali.....
... ...Ruski [do Łyczanki] wjechali na koniach i my się ich tak
strasznie bali. Takie mieli czapy wielkie, duże do góry, na
koniach wjeżdżali do domów. Widziałam ich, całe oddziały, z
koniami. Koniami mieli wszystko obstawione...
[red. wg wskazówel( p. Stefanii, ustalono, że oddział
l(ozaków stacjonował w północnej części Łyczanki w
pobliżu lasu niedaleko dworu Łyczańskiego i rzeki]
....Rosjanie rabowali, pewnie, ze rabowali. Pamiętam, jak
mówili, że u Matysa za stołem zasiadł taki ważny, starszy i
mówili, ze musiała ta gospodyni chwytać kury, zabijać i
gotować ....
Oni [Rosjanie] byli tu pierwsi. A w sobotę za tydzień wojska
austriackie [nadciągnęły] tego wojska tyle nadjechało, jejku
kochany i kopali tam dołem, kopali okopy, okopywali się, a
my wszyscy strasznie się bali....
....Ale się coś w nocy stało, że w nocy Ruski uciekli i wojska
austriackiego tez nie było. Jak uciekli te Ruski, to się został
żołnierz austriacki, leżał postrzelony i nieprzytomny, leżał na
dole u sąsiada, u Dźwiga Adama [red. w domu położonym na
północ od domu Pasternaków]
... ... Tata [ Stanisław Pasternak] to zaraz poszedł na wojnę i
my zostali sami. Całą wojnę go nie było, w Rosji w niewoli był
2 lata. Nie wiem w jakich wojskach służył. Opowiadał potem
jak tamjest [w Rosji}, jak mu tam te ruskijeść dawały. Pieśni
nieraz tak śpiewał, co się tam nauczył.....
..... Na wojnie Jan Dźwig na początku zginął, zarazjak się ta
wojna zaczęła. W pierwszej turze wojska poszedł też
Kowalczyk Stanisław, też zginął zaraz. Mój wujek Stanisław
Dźwig, on przeżył, ale przy nim zginął Chwistek Józef Jak
przyszedł [Stanisław Dźwig z wojny] to opowiadał, że [Józef
Chwistek] przy nim zginął od pocisku..... Dziura Michał też
zginął, szukali go przez Czerwony Krzyż i do dziś się nie
odnalazł... ....
/Zanotowała Wanda Matoga/
I
I
1 1
/p0012.djvu
Z Kroniki Szkoly Podstawowej w Czechówce
zapisy od 1903 do początku lat siedemdziesiątych
Rok 1914
... ...Dnia 5.XI.1914 r. powołano kierownika szkoły
Wojciecha Ch wis tka do służby wojskowej powodu wybuchu
wojny światowej. Dn. 29.XI. br zjawił się we wsi
nieprzyjaciel. Najprzód Kozacy, później piechota rosyjska.
Najazd trwał od 29.XI do 5.XII.1914 r. Zachowanie się
nieprzyjaciela zwłaszcza Kozaków wobec ludności było
straszne. Rabunek odbywał się na porządku dziennym.
Nauczycielka Marja Chwistkowa pozostała w budynku
szkolnym w czasie inwazji i nadto los zrządził, że w szkole
zamieszkali wyżsi dowódcy wojskowi rosyjscy i to uchroniło
szkołę od zupełnego zniszczenia. Do szkoły uciekały kobiety i
nocowały w kuchni obawiając się w domu Kozaków.
Przyjechał również lekarz wojskowy i sale szkolne
przeznaczono na szpital. W tym czasie od kul austryjackich
został uszkodzony mur nad oknem z zachodniej strony. ... ... Kier. szkoły W Chwistek powrócił szczęśliwie z
Odłamek łuski szrapnelowej wpadł do klasy przez okno i niewoli rosyjskiej przez ucieczkę, jednak z wojska nie
wybił szyby. Z powodu inwazji rosyjskiej nauka doznała został zwolnionym.
przerwy od II.XI.1914 rdo 8.11.1915 r.
Rok 1915
Po przesunięciu się operacji wojennych na wschód naukę
podjęła na nowo Marja Chwistkowa dnia 15 lutego 1915 r. a
zakończenie roku odbyło się dnia 15. VII. br.
Z powodu częstego używania studni przez przejeżdżające
wojska, studnia uległa zepsuciu. Za staraniem nauczycielki
. ..
napraWlonOJ ą l wyczyszczono... .
Rok 1916
..... W Chwistek służył nadal przy wojsku, gdzie dosłużył się
stopnia porucznika. Walczył na froncie północnym i
wschodnim otrzymał medale za waleczność. Dnia 12 lipca
1916 r. dostał siępod Buczaczem do niewoli rosyjskiej.
Rok 1917
Z KRONIKI SZKOŁY PODSTAWOWEJ W SIEPRAWIU
zapisy od 1860 r. Do 1957 r.
Rok szkolny 1913/14
..... Dn. 31 lipca ogłoszenie mobilizacii. Woina światowa.
Rok szkolny 1914/15
Wśród huku armat i paniki zaczęła się nauka w tut. Szkole
normalnie i trwała do 15 października. W czasie ogólnej
paniki nauczycielstwo tut. Rozjechało się do swoich rodzin.
Przez cała zimę była przerwa w nauce. W budynku szkolnym
kwaterowało wojsko, żandarmeria i. t. d.
Nauka rozpoczęła się dn. 1 kwietnia i trwała do 15 lipca
następnie od dn. 15 sierpnia do końca grudnia. W grudniu
zakończono kombinowany rok szkolny a 10 stycznia zaczął
się nowy rok szkolny....
Rok szkolny 1915/16
W zimie była znowu przerwa w nauce z powodu braku opału.
Rok szkolny zakończył się 15 lipca.
Rok szkolny 1916/17
Od 14 września została mianowana p. Helena Pachońska,
następnie przydzielono do tut. szkoły PP Kukuruka Eljasza i
Kukurukową kierowników 4 kl. szkoły z Łapszyna od
Brzeżany. P Eljasz Kukuruk po kilku tygodniach umarł, nie
mogąc przeżyć tułaczki wojennej. Żona powróciła do Galicji
wschodniej. ... Dn. 3 maja w rocznicę Konstytucji odegrały
dzieci szkolne sztuczkę" Tobie Polsko". Następnie Koniec
roku 30 czerwca śpiewy i deklamacje dzieci szkolnych
urozmaicały program....
Rok szkolny 1917/18
Rok szkolny zaczął się 1 września. W listopadzie odegrały
dzieci sztuczkę Jadwigi Strokowej p.t. " Korale Kasi i
Marysi" pod kierunkiem i reżyserjąp. Niemcewiczowej.
Śpiewu uczyła p. Kozubska deklamacji również p.
Niemcewiczowa.
W zimie przerwa w nauce z powodu braku opału.
Dnia 31 października rozeszła się wiadomość o pobiciu
Niemiec i Austryi i o zawarciu miedzy państwami wojnę
prowadzącymi rozejm. W Krakowie rozbrojono załogę
austryjacką a legioniści i młodzież akademicka oraz
szkolną wypędziła Niemców z Krakowa. Ogłoszono
powstanie wolne; Polski. Zewsząd dochodziły wiadomości
o sromotnej klęsce państw centralnych, o wypędzaniu
załóg niemieckich.
POLSKA POWSTAŁA.
Rada regencyjna w Warszawie objęła rządy w Polsce.
Szkoła tutejsza oswobodzenie ojczyzny obchodziła
uroczyście nabożeństwo dziękczynne i wiec w budynku
szkolnym na którym kierownik szkoły również ogłosił
zebranym wesołą nowinę. Deklamacya i śpiew og. oraz
odegrano sztuczkę celem urozmaicenia programu.
Przez zimę nauki nie było dla braku opału....
JOd redakcji: zachowano pisownię rękopisu/
"Wydarzenia I wojny światowej
w sieprawskiej tradycji ustnej"
W ychodząc z założenia, że dziedzictwo kulturowe
każdej społeczności to nie tylko wytwory materialne,
dokumenty, zapisy ale także przel(az mówiony, tradycja
12
I
ml
ustna, pytaliśmy także o opowiadania z czasów I wojny
światowej. Przel(az mówiony jest przecież stary jak historia
ludzl(ości. W tradycyjnych społeczeństwach wiedza
/p0013.djvu
Tadeusz Nowal( (lata 20-te)
Stanisław Chwistek z żoną Anną i synem
Franciszl(iem (Troppau 1914)
Franciszek Pitala (1961 r.)
Franciszek Wielgus
w mundurze artylerzysty C. K. Armii
Michał N owak (czasy II wojny światowej)
Oddział Karabinów Maszynowych,
Stanisław Naprawsl(i wśród kolegów
Nieznani żołnierze armii austriackiej
prawdopodobnie z Sieprawia.
W szystkich czytelników,
którzy rozpoznają osoby
na tym zdjęciu,
Redal
/p0014.djvu
I chór parafialny w Sieprawiu 1908 1916
Siedzą od lewej: Rząd I Baran Franciszek, Wielgus Gabriel, Chorobik Piotr
Rząd II Surówl(a Józef, Surówka Jan, Włodarczyk Jan, Kwinta Stanisław, Tylek Sebastian, Sułowsl(i Stanisław
Rząd III Baran Stanisław, Matoga Antoni, Wielgus Franciszek, Król Antoni, Durak Jan, Matoga Władysław, Sułowski Jan
Rząd IV (stojący) Bułka Józef, Matoga Wojciech, Suder Franciszek, Matoga Jan, Włodarczyk Stanisław,
Kwinta Antonii (dyrygent), Król Wojciech, Tylek Józef, Matoga Józef, Suder Józef, Wielgus Antoni.
Kartl(a wysłana przez Stanisława Dyrdę z jednostki wojskowej
w Bennisch koło Troppau do domu rodzinnego (XII 1913r)
List z wojny Stanisława Dyrdy s. Józefa
do swej siostry Anny Sołtys
Listy z wojny Stanisława Dyrdy s. Józefa do swej siostry Anny Sołtys
Wydawca: GMINA SIEPRAW
Redal(cja: Wanda Matoga. Autorzy artykułów: Wanda Matoga, Krzysztof Król.
Kontakt z Redakcją: 012 37 21 800 lub listownie: Urząd Gminy Siepraw, 32-447 Siepraw 1,
z dopiskiem "Z Czterech Stron Gminy"
Skład i łamanie komputerowe: Robert Kiszka