Krakowskie gazety i tygodniki

Kraków był niekwestionowaną kolebką polskiej prasy (tu w 1661 r. H. Pinocci rozpoczął wydawanie „Merkuriusza Polskiego”), a do dziejów dziennikarstwa wpisało się wiele ważnych tytułów, które redagowano w dawnym królewskim mieście. Przypomnijmy w porządku chronologicznym tylko kilka najważniejszych: „Gazeta Krakowska” J. A. Maja (od 1794), „Pszczółka Krakowska” (1819–1822), organ krakowskich konserwatystów „Czas” (1848–1939), wspierająca obóz liberalno–demokratyczny „Nowa Reforma” (1881–1928), socjalistyczny „Naprzód” (1892–1939), katolicko–narodowy „Głos Narodu” (1893–1939) czy wysokonakładowy „Ilustrowany Kurier Codzienny” M. Dąbrowskiego (1910–1939). Tradycje krakowskiego dziennikarstwa były bogate i ugruntowane, samo miasto zaś - choć do końca międzywojnia pod względem liczby wydawanych tytułów ustępowało pozycji Warszawy, Lwowa czy Poznania - zawsze lokowało się w ścisłej krajowej czołówce. Po drugiej wojnie światowej, gdy Warszawa legła w gruzach Kraków, stał się nawet na krótko stolicą polskiej prasy. Jakkolwiek z czasem znaczna część dziennikarzy wyemigrowała do Warszawy, nie zachwiało to lokalnych tradycji wydawniczych. W zasadzie przez cały okres PRL–u był Kraków pod względem wielkości drugim po stolicy ośrodkiem wydawniczym, wyprzedzając nieznacznie Wrocław, Poznań i Katowice.

Podwawelski gród liczył się nie tylko pod względem statystyki; wspomnieć należy o kilku tytułach, które w różnych okresach PRL–u promieniowały na cały kraj. Taki charakter miały bez wątpienia przez cały okres PRL: „Tygodnik Powszechny”, "Przekrój", „Życie Literackie”, „Dziennik Polski”; w latach 1980–1981 „Gazeta Krakowska”, a w okresach politycznych przesileń także „Zdanie” czy „Wieści”.

Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Krakowie w porozumieniu z wydawcami rozpoczęła w 2006 roku systematyczną akcję dygitalizacji krakowskich gazet i tygodników. Aktualnie trwają intensywne prace nad wprowadzeniem całego zasobu "Dziennika Polskiego" (roczniki 1945-1990), "Życia Literackiego" (1952-1990) oraz "Tygodnika Powszechnego" (1945-1953). W perspektywie najbliższych lat zasób ten będzie sukcesywnie rozbudowywany o nowe roczniki i tytuły.

Dziennik Polski

Założony w lutym 1945 roku i wydawany przez Spółdzielnię Wydawniczą "Czytelnik", nast. RSW "Prasa Książka Ruch"; od 1991 - Wydawnictwo Jagiellonia. W pierwszych latach istnienia był gazetą o zasięgu ogólnopolskim; później stał się jednym z najpopularniejszych pism Krakowa i regionu. Postrzegany jako dziennik inteligencji i mieszczaństwa, słynące z powściągliwości. "Dziennik Polski" wydawał liczne dodatki. Niektóre z nich przekształciły się z czasem w samodzielne pisma, np. dod. "Ilustracja Polska" dała początek tygodnikowi "Przekrój", zaś "Dziennik Literacki" - tygodnikowi "Życie Literackie". Gazeta uchodzi za nieformalną kontynuatorkę tradycji "Ilustrowanego Kuriera Codziennego" (1910-1939).

Archiwum "Dziennik Polskiego " (MBC)

Życie Literackie

Tygodnik literacko-społeczny wydawany w latach 1951-1990. Jeden z nielicznych pozawarszawskich tygodników kulturalnych o zasięgu ogólnopolskim i jedyny w kraju, który ukazywał się nieprzerwanie przez cztery dekady. Red. H. Markiewicz (1951-1952), nast. W. Machejek (1952-1990). Publikowała tu stale lub dorywczo czołówka polskich literatów i krytyków, by wspomnieć: J. Kwiatkowskiego, S. Mrożka, T. Śliwiaka, J. Przybosia, W. Maciąga, W. Szymborską, H. Markiewicza, S. Lema, K. Brandysa, T. Różewicza, K. I. Gałczyńskiego czy J. Błońskiego. Tu wreszcie debiutowali uznani później poeci, jak: M. Białoszewski, J. Harasymowicz i Z. Herbert.

Archiwum "Życia Literackiego" (MBC)

Tygodnik Powszechny

Założony w 1945 r. z inicjatywy metropolity krakowskiego abpa Adama S. Sapiehy; powierzony Jerzemu Turowiczowi. Był początkowo zaplanowany jako intelektualna reprezentacja katolików świeckich do przeciwstawienia się materializmowi (por. polemiki z "Kuźnicą"). Z czasem misja ta uległa zmianie, zaś "Tygodnik" stał się czołowym forum intelektualnej dyskusji w środowiskach inteligencji (i to niekoniecznie katolickiej). Mimo przejściowego zawieszenia (1953–1956) i licznych późniejszych konfrontacji władze PRL nie odważyły się na jego likwidację. W całym okresie PRL „Tygodnik” uchodził – i nie bez racji – za jedyne legalne pismo opozycyjne w całym bloku państw satelickich ZSRR. Aktualnie wydawcą pisma jest Tygodnik Powszechny spółka z o.o.

Archiwum "Tygodnika Powszechnego" (MBC)

Tytuły planowane

Tytuły wydawane do 1939 roku (chronologicznie): "Gazeta Krakowska" (1794-1848), "Pszczółka Krakowska" (1819-1823), "Czas" (1849-1939), "Kraj" (1869-1874), "Nowa Reforma" (1882-1928), "Głos Narodu" (1893-1939), "Naprzód" (1892-1939), "Ilustrowany Kurier Codzienny" (1910-1939).

Pisma współczesne (po 1945 roku): "Przekrój" (1945-1990), "Echo Krakowa" (1946-1997), "Gazeta Krakowska" (1949-1990), "Tempo" (1948-1999), "Czas Krakowski" (1990-1997). Dygitalizacja tych tytułów jest uzależniona od zgody ich aktualnych wydawców i właścicieli praw autorskich.

Źródła danych: J. Jarowiecki, W. M. Kolasa: Najważniejsze polskie gazety do wybuchu pierwszej wojny światowej w kontekście zabezpieczenia ich dla potomnych = The Major Polish Newspapers Published until the Beginning of the First World War in context of Heritage Preservation : (Characteristics, Research, Resources). In.: Gazety : zasoby, opracowanie, ochrona, digitalizacja, promocja/informacja = Newspapers : Resources, Processing, Preservation, Digitalizacjon, Promotion/Information. – Poznań, 2006. Toż: http://lib.amu.edu.pl/konferencja2/materialy/W.M.Kolasa/kolasa_gazety.pdf [pdf, 1,02 MB]; W. M. Kolasa: Prasa Krakowa w dekadzie przemian. Kraków 2004

Ilustracje: skany własne (1-4, 9-10); skany z mikrofimów (5-6); skany z http://www.gk.pl/ (7-8)